door Pierre Emonet S.J.

Anders dan veel medebroeders is Petrus Canisius geen specialist op een bepaald gebied. Hij is een eenvoudige jezuïet, maar dan wel een die, vanwege zijn stempel op het Duitse katholicisme, een buitengewone invloed had.

Hij was theoloog, productief schrijver, een apostel die steeds onderweg was, predikant en de eerste provinciaal van Duitsland. Hij bekleedde belangrijke leerstoelen, was medestichter van achttien colleges en rector van universiteiten. Hij was apostolisch administrator van het bisdom Wenen en daarbij raadgever van de keizer, de paus en de curie, van koningen, kardinalen, nuntii en ordeoversten. Canisius reisde, schreef, doceerde, adviseerde, visiteerde, zorgde voor financiële middelen en ondersteunde instellingen als geen ander. Deze en nog talrijke andere verplichtingen nam hij aan omdat men hem dat vroeg of hem dat oplegde, omdat de gelegenheid zich voordeed of omdat hij voor een voldongen feit stond. Steeds wees hij een aanvraag aanvankelijk af, daar hij meende niet opgewassen te zijn voor de opdracht. Hij stond erop andere, meer geschikte kandidaten, voor te stellen om er dan uiteindelijk, in de geest van gehoorzaamheid, toch op in te gaan. Zo gauw zijn zending bevestigd was, wijdde hij zich er met volle energie aan, zonder zich door enige moeilijkheid te laten ontmoedigen. Vast verankerd in de indifferentie stond hij open voor vooruitgang en was hij creatief in het beantwoorden aan de verwachtingen omtrent zijn zending.

Deze beschikbaarheid was niet eenvoudig, zoals zijn reactie op zijn eerste zending laat zien. In 1548 benoemde Ignatius hem tot lid van de groep die het college van Messina moest stichten. Canisius, die “liever stierf dan in Italië te leven”, antwoordde dat hij beschikbaar was:

Ik voel mij in de eerste plaats, met behulp van de Heer, in alles zonder enige voorkeur: of ik nu voor altijd hier (in Rome) moet blijven als mij dit opgedragen wordt, of ik naar Sicilië, Indië of welke andere plaats wordt gezonden door mijn overste Ignatius. Indien ik naar Sicilië moet gaan, verklaar ik eenvoudig, dat het voor mij geen verschil zal uitmaken welk ambt of werk men mij zal opdragen; ik zal volkomen tevreden zijn als kok of als tuinman, als portier, student of docent in een of ander vak, zelfs al zou ik er niets van kennen. En ik zweer plechtig dat ik, vanaf vandaag 5 februari, mij niet meer zal laten leiden door menselijke overwegingen noch mij bezorgd zal maken over woonplaats, werk of persoonlijke aangelegenheden. In al dit soort zaken en ook voor alle andere zorgen verlaat ik mij op mijn Vader in Christus, de eerwaarde overste.

Deze goede voornemens hinderden Canisius niet om vaak weemoedig aan Duitsland te denken, tot Ignatius daar een aanmerking over maakte.

In 1549, met een bestemming voor Duitsland in het vooruitzicht, had hij een mystieke ervaring met betrekking tot zijn zendingsopdracht.

Ik voelde een grote troost en de tegenwoordigheid van Uw genade, die mij door deze voorsprekers [de apostelen die te Rome vereerd werden] aangeboden werd. Zij zegenden en bevestigden de zending naar Duitsland en leken mij hun hulp als apostel voor Duitsland te beloven. Gij weet, Heer, met welke kracht en hoe vaak Gij mij Duitsland toevertrouwd hebt; het is een land waarover ik mij altijd veel zorgen maakte; zoals pater Faber wil ik er mij helemaal aan geven en ik wil er ook voor leven en sterven.

Uit de brief over de beschikbaarheid van Pedro Arrupe (1977):

 Voor Ignatius zullen wij, los van ons werk, alleen dan een ideale jezuïet zijn wanneer wij  bewust en met vreugde ons ter beschikking blijven stellen, dat betekent: “mensen, die gezonden willen worden”. En dit op elk ogenblik van ons leven, zelfs wanneer wij reeds met het grootste  enthousiasme ons aan een concrete zending geven.

vertaling: Gerard Wilkens S.J.

Dit artikel is het eerste van een reeks gepubliceerd door de Duitse provincie van de jezuïeten, in het kader van het jubileumjaar, 500 jaar Canisius.
De auteur is pater Pierre Emonet, voormalig provinciaal van Zwitserland.

 Petrus Canisius, kerkleraar, heilig verklaard in 1925 en de eerste Nederlandse jezuïet, werd geboren in Nijmegen op 8 mei 1521, 500 jaar geleden.  Cardoner publiceert in de komende maanden verschillende bijdragen over hem.