De auteur  is bekend van the First Jesuits en What Happened at Vatican II. Nu heeft hij een prachtige korte geschiedenis van de Sociëteit geschreven. Mijn eerste verzuchting was: alweer een boek over de geschiedenis, daar hebben we er toch al genoeg van. Maar dat bleek een vergissing. Het nieuwe boek verdient onze aandacht en wordt dan ook vertaald in het Nederlands. In de bibliografie achterin staan zo’n veertig titels voor wie verder wil lezen; daaronder klassiekers als Brodrick over Canisius en Dalmases over Ignatius, maar de meerderheid van die boeken is gepubliceerd in onze 21^e eeuw. De geschiedeniswetenschap ontwikkelt zich, verkent nieuwe gebieden en brengt nieuwe inzichten.

Ik leerde nogal wat over het herstel na de opheffing van de orde en waarom de negentiende-eeuwse Sociëteit in het vaarwater van de restauratie en het ancien régime raakte. O’Malley besteedt aandacht aan de invloed van de talrijke Belgische jezuïeten in missiegebieden wereldwijd. Hij beschrijft helder en met grote sereniteit de gebeurtenissen van 1965 tot 2013, van het jaar waarin Pedro Arrupe tot generaal werd gekozen tot de keuze van Jorge Bergoglio tot paus. De pijnlijke periode-Dezza gaat hij niet uit de weg. Dat zijn redenen waarom ik blij ben met dit zeer leesbare boek. Het is bovendien niet zo omvangrijk en in de beperking toont de auteur zijn grote beheersing van de materie.

In het nawoord vat O’Malley de geschiedenis van de orde samen in vijf fases:

– de proloog: 1534, de geloften van Montmartre;
– de eerste stichting: 1540, er komen Constituties;
– de tweede stichting: 1550, Ignatius besluit van de scholen een prioriteit te maken
de rondtrekkende missionarissen veranderen in schoolmeesters met een vaste aanstelling en studeren profane vakken;
– de derde stichting: 1814, na de opheffing een conservatief herstel;
– de vierde stichting: 1965-66, Generale Congregatie 31 gaat terug naar de bronnen in de geest van Vaticanum II.

Zijn conclusie: de identiteit van de orde berust op de Geestelijke Oefeningen, de Formula Instituti en de Constituties. Alle drie de documenten spreken over aanpassing aan omstandigheden en over flexibiliteit. Tezelfdertijd zijn de beginselen van die drie documenten zo sterk dat die beginselen altijd zichtbaar blijven.

Een ideaal boek om aan onze medewerkers te lezen te geven of als geschenk aan vrienden van de Sociëteit.
En de jezuïeten zelf zullen er hun voordeel mee doen.

Jan Stuyt SJ

John W. O’Malley,  The Jesuits: a History from Ignatius to the Present,
Rowman and Littlefield, Lanham Maryland, 2014, 139 blz.

De Franse versie van dit boek verscheen in de serie Petite Bibliothèque Jésuite bij Lessius, 2014.
De Nederlandse vertaling verscheen in het najaar van 2015 bij Averbode.