door Federico Lombardi SJ.

De coronacrisis kan vanuit het geloof worden beleefd als een indringende oproep tot bekering. Hiertoe  nodigt  pater Federico Lombardi SJ, lange jaren bekend als hoofd van de persdienst van het Vaticaan, ons uit.

De grote problemen van de mensheid – honger, onrecht, werkloosheid, oorlog, de milieuvervuiling, klimaatverandering, manipulatie van onze vrijheid – vragen niet alleen om praktische oplossingen maar bovenal om bekering. Dit is nodig indien we ons met ons verstand en onze betrokkenheid willen inzetten voor de redding van de mensen en van de schepping; wanneer we willen dat de mens opnieuw in een herstelde en juiste verhouding komt te staan met zijn medemensen en met God. In het laatste deel van de encycliek Laudato Si’ drukt paus Franciscus het duidelijk uit wanneer hij spreekt van “ecologische bekering”. Spreken over spiritualiteit en bekering aan het einde van een encycliek gewijd aan de problemen van de wereld, is niet slechts een appendix, een soort van “vrome en devote gedachte achteraf”, die vastgehaakt wordt aan de meer “specifieke” uiteenzettingen over technologie, economie en sociologie. Zoiets is cruciaal. Wat de paus bedoelt, is dat niets van wat hij eerder heeft gezegd enige betekenis heeft wanneer we niet onze basishouding veranderen. Ignatius van Loyola herinnert ons aan het belang hiervan in het “Uitgangspunt en fundament” van de Geestelijke Oefeningen: “De mens is geschapen om … Daaruit volgt dat …”

De coronapandemie heeft betrekking op en beïnvloedt alle belangrijke problemen van vandaag. Vele zijn verergerd en vele aspecten van ons huidige ontwikkelingsniveau en onze normale manier van leven worden in twijfel getrokken. Vele uitdagingen van wereldwijde strekking, zoals klimaatverandering, zijn zeer ernstig en urgent, maar vaak zien mensen deze slechts als een extern probleem dat hen niet persoonlijk raakt – technologie of geld zullen wel de nodige bescherming geven. Het gevolg is dat zij er niet voor kiezen om deze problemen op een verantwoordelijke manier aan te pakken. Deze pandemie lijkt echter een veel dieper impact te hebben omdat we allemaal bang zijn voor deze sluipende ziekte en de dood die ze veroorzaakt. Vanuit deze optiek lijkt de pandemie veel effectiever in het ons wekken uit onze slaap en luiheid – de meest voorkomende vormen van slavernij? – waarin we continu vluchten.

Kortom, de pandemie heeft de grenzen van de menselijke mogelijkheden om biologische processen te beheersen, ondanks alle wetenschappelijke vooruitgang, pijnlijk blootgelegd. Zij heeft ons herinnerd aan de mogelijkheid van onverwachte en schokkende gebeurtenissen op onze planeet en hoe belangrijk het is om onze dagelijkse manier van leven radicaal aan te passen als we catastrofale schade willen voorkomen.  Ze heeft laten zien dat de dood zo onverwachts en zo grootschalig kan toeslaan dat zij onze gemiddelde levensduur verlaagt. Dit zijn maar een paar van de ontelbare thema’s waartoe de ervaringen van de afgelopen maanden ons hebben gedwongen om over na te denken en waarover de meest uiteenlopende meningen de ronde doen.

Maar ook heel verstandige dingen zijn gezegd over de noodzaak om onze waarden en onze prioriteiten, zowel op sociaal als op politiek vlak, te herzien. De beperkende maatregelen voor de intermenselijke relaties en die binnen kerkelijke gemeenschappen hebben aanleiding gegeven tot nadenken over familie, pastoraat, ziekte en dood, deelname aan de eucharistie en het belang van gebed in de verschillende omstandigheden van het leven. Bijna iedereen zegt dat “vele dingen moeten veranderen” en dat de wereld “nooit meer zal zijn zoals vroeger”. Maar aan de andere kant lijken maar weinig mensen duidelijk te weten in welke richting de veranderingen moeten gaan. In feite zijn velen bang en hopen ze dat alles weer zoveel mogelijk “als vroeger” wordt.

Zij die als christenen in het leven staan zien onmiddellijk in dat het hier centrale thema’s betreft, wanneer zij in het licht van hun geloof kijken naar de wereld van vandaag. Het is deze wereld waar de Drie-eenheid nog altijd van bovenaf naar kijkt en waar de Incarnatie van de Zoon plaatsvond. Dit zijn centrale thema’s in de confrontatie tussen goed en kwaad, Christus en de Duivel en bij het maken van de keuzes die samenhangen met de opbouw van het rijk van God en in het zoeken naar Gods wil voor ons, onze gemeenschappen en de Kerk. We zullen steeds op deze thema’s botsen in de loop van de Oefeningen om ons “leven te ordenen” binnen de context waarin we leven.

Bovendien zorgt de pandemie ervoor dat de gehele mensheid zich deze vragen stelt en we weten dat de Heer “aan het werk” is in het geweten van talloze mensen om ons heen. Daarom moeten we niet aan geestelijke onderscheiding doen in isolatie en uitsluitend op onszelf gericht, maar dient ze plaats te vinden terwijl we luisteren naar anderen en in solidariteit met hen. Wat wil de Geest van God ons vandaag de dag zeggen? Wat vraagt Hij door deze beproeving van ieder van ons, van onze gemeenschappen en van onze samenleving? Dat is de vraag die als een rode draad loopt door elk aspect van ons persoonlijk spiritueel leven alsook door onze apostolische en vormingsactiviteiten; een vraag die ons ook nog wel een tijdlang zal blijven vergezellen. Zeker, dit appelleert ons om projecten en plannen te blijven ontwikkelen met een grotere bescheidenheid en met een openheid naar de toekomst waarover we absoluut geen controle hebben. Het is ook een oproep tot een dagelijkse bekering en aldus de wil van God te zoeken en te vinden.

bron: Yearbook of the Society of Jesus 2021, pp. 141-144

vertaling: Wiggert Molenaar S.J.