De voorbije jaren verschenen belangrijke commentaren op de Geestelijke Oefeningen: in het Engels in 1998 Understanding the Spiritual Exercises van Michael Ivens, en in 2001 The Spiritual Exercises Reclaimed van Katherine Dyckman, Mary Garvin en Elizabeth Liebert (besproken in Cardoner 2009/1). In het Duits kwam in 2009 Umwandlung in Christus van Alex Lefrank uit (besproken in Cardoner 2010/2). De belangrijkste Franse commentaar van de laatste jaren is die van Adrien Demoustier, Les Exercices spirituels de Saint Ignace de Loyola, Lecture et pratique d’un texte van 2006.

Het boek van Demoustier is een methodische lectuur van de tekst van de Geestelijke Oefeningen. Het wil door een aandachtige analyse die tekst begrijpen, en door een beter begrip van de tekst bijdragen tot een betere begeleiding van de Geestelijke Oefeningen. Het doel is dus de praktijk, wat de ondertitel ook aangeeft: “lecture et pratique d’un texte”. Ignatius heeft zijn tekst immers geschreven met het oog op de praktijk ervan. Het boekje Geestelijke Oefeningen is geen leesboek, maar wil bij degene die de Oefeningen doet een ervaring teweegbrengen. De tekst is geschreven om ermee aan de slag te gaan. Toch zou ik het boek van Demoustier niet meteen een handboek voor begeleiders noemen. Het uitgangspunt van deze commentaar is niet de begeleider, maar de tekst. Het boek is meer een reflectie op de tekst van Ignatius dan een praktijkgids voor begeleiders.

En die tekst wordt grondig gelezen. Elk woord wordt gewikt en gewogen. De tekst van Ignatius beslaat in de editie van Mark Rotsaert (tweede druk, 2010) 161 kleine bladzijden. Adrien Demoustier schreef daarover 521 dicht bedrukte pagina’s. De commentaar is niet alleen overvloedig, maar ook deskundig en diepgaand. De auteur is een gewaardeerd begeleider van geestelijke oefeningen, maar was bovendien professor in de geschiedenis van de spiritualiteit aan het Centre Sèvres in Parijs, en specialist in de zestiende eeuw. Het boek heeft dan ook veel aandacht voor de historische context van de Geestelijke Oefeningen.

Het is geen gemakkelijke lectuur. Van tijd tot tijd is de toon erg abstract. Sommige passages blijven ook na herhaalde lezing raadselachtig. De volgende zin mag als voorbeeld dienen – het gaat over de toepassing van de zintuigen: “En conséquence de son écoute de l’autre, un autre qui en tant que sujet parlant n’est pas de l’ordre de l’image, mais qui, par ce qu’il dit, suscite en moi une image qui n’est pas la mienne, l’exercitant peut faire correspondre intérieurement une représentation immédiate de type corporel à ce qui est contemplé et qui fait image” (blz. 200) !?

Deze commentaar is de vrucht van de lange ervaring van de schrijver als docent en als geestelijk begeleider. Wie pasklare antwoorden zoekt op vragen en problemen in verband met de begeleiding van de Oefeningen zal door de overvloedige geleerdheid worden ontmoedigd, maar voor wie zich wil verdiepen in de achtergronden van de tekst van Ignatius is dit boek een goudmijn.

Pieter-Paul Lembrechts S.J.

Les Exercices spirituels de Saint Ignace de Loyola. Lecture et pratique d’un texte, Paris 2006, 521 blz.