Tot het geestelijk leven behoort onderscheiding van wat van God komt en wat van de “Vijand”. De auteur toont hoe in de loop van de eeuwen de christelijke traditie van de geestelijke onderscheiding vorm gekregen heeft.

In de meditatie van de Twee standaarden schetst Ignatius het christelijk leven als een strijd samen met Christus tegen het kwaad en de Kwade. Die strijd speelt zich ook vandaag af, en tot het einde van de tijden. De auteur is niet de eerste de beste: Canévet is emeritus professor oudchristelijke literatuur van de universiteit van Straatsburg, specialist in Philo van Alexandrië en de kerkvaders en verbonden aan het instituut Sources Chrétiennes.

Aanvankelijk is onderscheiding gewoon het onderkennen van goed en kwaad. In de context van de strijd tegen de zonde komt onderscheiding neer op het herkennen van bekoringen. Met de “geestelijke” onderscheiding daarentegen bevindt men zich niet meer op het vlak van het morele geweten, maar op dat van de relatie met God. Hier gaat het om het geestelijk “voelen” van de innerlijke bewegingen, affecten, gedachten, aantrekkingen en afstotingen die zich voordoen en die door de traditie worden toegeschreven aan “geesten”, “engelen” of “demonen”, goede of slechte, afkomstig van God of van de Satan. Door het ontcijferen van die bewegingen probeert men te achterhalen welke beslissing men moet nemen (wat Ignatius de “keuze” zal noemen). Er tekent zich dus een evolutie af van de strijd tegen bekoringen naar het positieve zoeken van Gods wil.

De eerste grote teksten verschijnen in de eerste helft van de derde eeuw met Origenes. Vervolgens brengen de woestijnvaders een schat aan ervaringen en inzichten bijeen: Evagrius Ponticus, Dorotheus van Gaza, Isaak de Syriër en vele anderen. Daarop bouwen weer anderen voort, elk met zijn eigen temperament, levenswijze, sociale en historische context: Cassianus, Augustinus, Catharina van Siena, enz. Een apart hoofdstuk is gewijd aan Ignatius van Loyola, auteur van “de merkwaardigste en vermaardste synthese over dit onderwerp” (blz. 8).

God openbaart zich in de geschiedenis en elk tijdperk stelt nieuwe vragen. Daarom worden in het laatste hoofdstuk drie vraagstukken aangesneden die onze eigen tijd aan de orde stelt: de crisis van het gezag, die van de gehoorzaamheid en de moeilijke verhouding tot de tijd.

De raadgevingen en beschouwingen over geestelijke onderscheiding uit de rijke traditie van het christendom zijn geen recepten die je maar hoeft te volgen. Het zijn vaste punten in het landschap waarop een mens op weg naar God zich kan oriënteren. Ze komen maar tot leven en krijgen slechts zin in het gebed en de liefde die ons met God verenigen. Dit waardevolle boek is niet zomaar een historisch onderzoek, maar tevens een praktische gids voor wie zijn weg zoekt in het geestelijk leven.

Mariette Canévet, Le discernement spirituel à travers les âges, Paris, Cerf, 2014, 257 blz.

Pieter-Paul Lembrechts S.J.