Een nieuwe uitgave van de studie uit 1979 van Brian O’Leary over de kunst van de onderscheiding van de geesten bij de zalige Pierre Favre, bij gelegenheid van het jubeljaar van Ignatius, Xaverius en Favre. Het is de licht ingekorte versie van het doctoraalproefschrift dat de auteur in 1973 verdedigde aan de Gregoriaanse Universiteit in Rome.

O’Leary begint met een uitvoerige schets van de persoonlijkheid van Favre. Aan de hand van getuigenissen van tijdgenoten worden zijn talrijke menselijke kwaliteiten belicht. Maar ook zijn kwetsbaarheid, in het bijzonder zijn wankel psychologisch evenwicht, wordt onderzocht. Dit maakt meteen duidelijk hoe het komt dat Favre zo’n ervaringsspecialist in de onderscheiding van de geesten is geworden. Het was voor hem de (biddende) techniek bij uitstek om constructief om te gaan met de ups en downs waarmee hij zijn leven lang geconfronteerd werd. Interessant is ook de analyse die O’Leary maakt van de plaats van de ervaring in de spiritualiteit van Favre. Meer in het bijzonder laat hij zien hoe Favre erin slaagt om uit alle soorten hout die hij in zijn veranderlijke pelgrimsleven vindt, trefzekere spirituele pijlen te maken. “God vinden en dienen in alles”, het wordt hier heel concreet: in de mooie en verheven, maar net zo goed in de banale en de ontluisterende dingen.

Het boeiendst zijn de hoofdstukken waarin de auteur de dagelijkse praxis van Favre beschrijft. Hij vertrekt systematisch van citaten uit het Memoriale, het dagboek van Pierre Favre. De combinatie van de genuanceerde persoonsbeschrijving met deze uittreksels maakt dat Favres manier van doen op een heel geloofwaardige en aanschouwelijke manier wordt opgeroepen.

Bijzonder interessant wordt O’Leary wanneer hij de praxis van de onderscheiding van de geesten bij Favre systematiseert. Nieuw voor mij was een korte analyse van de vormen die intellectuele troost of troosteloosheid kan aannemen. Even indrukwekkend als bruikbaar zijn de concrete tips en methodes die Favre zelf geeft, of die O’Leary uit diens onderscheidende terugblikken distilleert, om in ervaringen van troosteloosheid weer op het pad van de troost te komen.

Favre was, als Parijs student, de intellectuele mentor van Ignatius. Ignatius was dan weer de geestelijke begeleider van Favre. Je merkt de grote vertrouwdheid van Favre met de Geestelijke Oefeningen, in het bijzonder met de inleidende aantekeningen en de regels voor de onderscheiding. In zijn Memoriale vind je talloze toepassingen van die onderscheidingskunst. Probleem is evenwel dat dit boek voor de moderne lezer niet zo gemakkelijk toegankelijk is. Het werk van Brian O’Leary heeft de grote verdienste dat het de lezer zowel een bloemlezing biedt van hoogtepunten uit dit dagboek als een degelijk onderbouwde en concreet toepasbare analyse van de kunst van de onderscheiding van de geesten, zoals die beoefend werd door de man van wie Ignatius zelf meende dat hij het best van allen de Geestelijke Oefeningen gaf.

Nikolaas Sintobin SJ

PIERRE FAVRE AND DISCERNMENT

The Discernment of Spirits in the Memoriale of Blessed Pierre Favre

Brian O’Leary S.J. 

Oxford, Way Books, 2006.